Η ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΛΟΓΩΝ
Ο Πλάτων «έχτιζε» τους διαλόγους του με βάση την «αρχιτεκτονική» διαίρεσης του κειμένου σε δώδεκα ίσα μέρη. Το ουσιαστικό όμως ερώτημα είναι : υπάρχει κάποιο βαθύτερο νόημα σε αυτήν τη δωδεκαπλή κλίμακα, που να «κρύβει» μέσα της κάποια στοιχεία άγνωστα μέχρι σήμερα των διαλόγων;
Για να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα, ο Δρ. Kennedy (καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, του οποίου η εργασία " Πλατωνικές Ιδέες, Πυθαγόρεια Μαθηματικά και Στιχομετρία'' δημοσιεύτηκε στο περιοδικό APEIRON) έκανε παράλληλη ανάγνωση των διαλόγων. Ανακάλυψε ότι, παρά τη διαφορετική μεταξύ τους θεματολογία, υπάρχουν «χωρία με παρόμοιο περιεχόμενο, στις ίδιες σχετικές θέσεις, σε διαφορετικούς διαλόγους». Εξετάζοντας τα κεντρικά μέρη τριών διαλόγων, αναφέρει τέτοιες ομοιότητες :
- Στην Πολιτεία ο Σωκράτης αναζητά τη δικαιοσύνη και τον δίκαιο άνθρωπο που μετέχει σε αυτήν, επικαλείται τον Δία και αναφέρεται στους φιλοσόφους-βασιλείς που θα ηγεμονεύουν την πόλη.
- Στον Φαίδρο, οι ακόλουθοι του Δία, θεού της δικαιοσύνης, αναζητούν έναν αγαπημένο με «φιλοσοφική» φύση (ηγεμονικός) που «μετέχει» της φύσης του θεού, ενώ οι ακόλουθοι της Ήρας, έναν με «βασιλική» φύση.
- Στο Συμπόσιο, ο Αγάθων υμνεί τον Έρωτα, ως τον καλύτερο και ωραιότερο ηγεμόνα, ως ωραίο θέαμα για τους σοφούς και αξιοθαύμαστο για τους θεούς και ο Σωκράτης (φιλόσοφος) χαριτολογώντας αυτοχαρακτηρίζεται μάντης (θεία γνώση).
Στο κέντρο αυτών των τριών διαλόγων βλέπουμε λοιπόν αναφορές στην ιδιότητα του ηγεμόνα, στον Δία και τη Δικαιοσύνη και τη σχέση του φιλοσόφου με το θείο. Μάλλον, η τοποθέτηση της δικαιοσύνης στο κέντρο δεν είναι τυχαία’ ο Δρ. Kennedy μας παραπέμπει στην ετοιμολογία του Αριστοτέλη για τη λέξη δίκαιος, ως αυτός που κόβει στα δύο (δίχα), ώστε ένας δικαστής θα μπορούσε να είναι και διχαστής-όπως το κέντρο των διαλόγων, που τους διχάζει σε δύο μέρη.
Μια παράλληλη ανάγνωση επιπλέον μας αποκαλύπτει, κατά τον Kennedy, ότι σε συγκεκριμένα σημεία, σε διαφορετικούς διαλόγους παρουσιάζονται θετικές έννοιες ενώ σε άλλα αρνητικές.
Συγκεκριμένα, το δέκατο και το ενδέκατο δωδέκατο κυριαρχούνται κυρίως από αρνητικά νοήματα :
- Στην Απολογία, ο Σωκράτης κρίνεται ένοχος και καταδικάζεται σε θάνατο.
- Στον Φαίδωνα, οι κακές ψυχές καταδικάζονται στον Άδη και ο κόσμος μας παρομοιάζεται με μια κουφάλα, ενώ έχουμε και την περιγραφή του κάτω κόσμου, του Τάρταρου και της Στύγας.
Στα οκτώ και εννέα δωδέκατα έχουμε θετικά νοήματα :
- Στον Φαίδωνα περιγράφεται η Θεωρία των Ιδεών, αποδεικνύοντας την αθανασία της ψυχής.
- Στον Τίμαιο, ο Δημιουργός κατασκευάζει όλα τα πράγματα σύμφωνα με το Καλόν, και την αρμονική αναλογία, γίνεται αναφορά στο συκώτι ως όργανο της μαντείας και περιγράφεται η κατασκευή του σώματος.
Η δωδεκαπλή λοιπόν κλίμακα χρησιμοποιείται για να ταξινομηθούν συγκεκριμένα νοήματα και πράξεις σε συγκεκριμένες θέσεις στους διαλόγους. Με ποιο κριτήριο όμως έχουν επιλεγεί αυτές;
ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΔΩΔΕΚΑΤΑ
Ο Δρ. Kennedy επισημαίνει ότι στον Μενέξενο, στο Συμπόσιο και στον Φαίδρο υπάρχουν λόγοι των συμμετεχόντων προσώπων, που ξεχωρίζουν βάσει του μεγέθους τους σε σχέση με το υπόλοιπο κείμενο.
- Στον Μενέξενο, ο λόγος του Σωκράτη αποτελεί τα δέκα δωδέκατα του κειμένου.
- Στο Συμπόσιο, ο λόγος του Παυσανία, του Ερυξίμαχου και του Αριστοφάνη ισούται ο καθένας με ένα δωδέκατο, του Σωκράτη τρία δωδέκατα και του Αλκιβιάδη δύο δωδέκατα. Φαίνεται λοιπόν ότι το διάστημα του ενός δωδέκατου έχει κάποια σημασία.
Επιπλέον, μας λέει ο Δρ. Kennedy, ακόμα και η σχετική θέση αυτών των χωρίων δηλώνει κάποια δομή, αφού ο Παυσανίας μιλάει στο δεύτερο δωδέκατο του διαλόγου, ο Ερυξίμαχος στο τρίτο και ο Αριστοφάνης στο τέταρτο. Το κρεσέντο του ύμνου του Αγάθωνα στον Έρωτα (που είναι και το κύριο θέμα του κειμένου) βρίσκεται στο έκτο δωδέκατο, δηλαδή στο κέντρο του διαλόγου. Ακόμα και ο μεγαλύτερος λόγος της Διοτίμας πιάνει το όγδοο και το ένατο δωδέκατο.
- Στον Φαίδρο, παρατηρούμε ότι η δωδεκαπλή διαίρεση χρησιμοποιείται για να δείξει ξεχωριστά επιχειρήματα για την αθανασία της ψυχής. Δηλαδή, το κάθε επιχείρημα του Σωκράτη τοποθετείται και σε ένα δωδέκατο.
Υπάρχει λοιπόν μια κρυφή δομή, που χωρίζει τους διαλόγους σε δώδεκα δωδέκατα, που καθορίζουν ξεχωριστά μέρη ή πράξεις του!
Πηγή : περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ - τεύχος 102, κείμενο : Φίλιππος Αϊβάζης
